Purusha & Prakritti

Samadhi

‘Bewustwording van Purusha’

Zoals ik in de vorige pagina heb beschreven, zou het achtste pad, ”Samadhi”, de staat zijn waarin je absolute vrijheid zou bereiken. Sommigen beschrijven het als ”verlichting”, ”het één” worden, of ”bliss”. Deze woorden verwijzen hier niet naar een vrij bestaan of een leven zonder verplichtingen. De absolute vrijheid verwijst naar de bewustwording van Purusha. Purusha is een moeilijk begrip. Ik zal proberen om het zo makkelijk mogelijk uit te leggen (natuurlijk ook voor zover ik het begrijp). Daarvoor moet ik eerst even Samkhya uitleggen, waar het begrip Purusha vandaan komt.

Samkhya

‘Filosofie van Dualisme: Purusha & Prakritti’

Samkhya is de filosofie van het dualisme (één van de zes denkscholen van de Hundi-filosofie). Samkhya-filosofie zegt dat er twee eeuwige realiteiten bestaan. De ene is bekend als ‘Purusha’, en de andere is bekend als ‘Prakriti’. Purusha verwijst hier naar ‘bewustzijn’ en Prakriti verwijst naar ‘materie’. En deze twee begrippen, Purusha en Prakriti, ofwel ‘bewustzijn’/’’spirit’’ en materie/feit bestaan naast elkaar. Prakriti is niet ontstaan uit Purusha, en omgekeerd is Purusha niet ontstaan uit Prakriti. Purusha en Prakriti zijn bestanddelen van het fysieke lichaam. De hele schepping is een samenspel van deze twee realiteiten¹.

Wat is Purusha?

‘Absolute Bewustzijn / Universele Bron, het Zelf-Zijn’

Purusha betekent het ‘kosmische zijn’’, ‘het Zelf’, ‘bewustzijn’, en ‘universele bron’. Purusha is een meervoudige onbeweeglijke kosmische bron, puur bewustzijn, niet gehecht aan iets of gerelateerd aan iets. Het is passief (niet-actief), blijvend (verandert niet), eeuwig (iets wat altijd IS) en puur². Men zou Purusha niet kunnen begrijpen, omdat het dan een ‘’object’’ zou zijn. Purusha kan niets weten, noch kan het iets begrijpen omdat het dan anders een subject zou zijn. Purusha³ IS.

Wat is Prakritti?

‘Dat wat Purusha NIET is – Materie’

Prakritti is dus alles wat Purusha níet is, ofwel materie, alles wat niet-bewust is, alles wat verandert³. Prakritti is tweeledig: de lage natuur en de hoge natuur. De lage natuur bestaat uit de acht natuurcomponenten namelijk: water, aarde, vuur, lucht, ether, gedachten, rede (onderbewustzijn) en  ego^1,3. Het is belangrijk om te beseffen dat Prakriti niet alleen het fysieke aspect is van het universum (wat we kunnen begrijpen / beseffen); het is ook ons eigen verstand zelf – onze gedachten, herinneringen, verlangens en zelfs onze intelligentie³. De hoge natuur bestaat uit dat waardoor alle levende eenheden / entiteiten kunnen blijven bestaan: levenskracht⁴.

Interactie tussen Purusha & Prakritti

‘Betekent schepping, evolutie, transformatie’

Het leven zoals wij (mensen) het kennen is te danken aan de interactie tussen Purusha en Prakritti. Deze interactie is verantwoordelijk voor alles wat wij zien en beleven. Zodra er een interactie is tussen Purusha en Prakritti is er schepping, evolutie, transformatie. Als Purusha en Prakritti van elkaar zijn gescheiden, is er geen interactie, en dus ook geen schepping. Je kunt Purusha en Prakritti zien als tegenovergestelde polen; als ze bij elkaar komen, ontstaat er een explosie. Deze explosie (in materie) wordt gezien als de schepping. En er zijn meerdere scheppingen en meerdere universa, omdat er niet één maar ontelbare veel individuele purushas bestaan^3,4. Elke purusha is oneindig, blijvend, onveranderlijk en onveranderbaar. De totale compositie van alle scheppingen, het gehele universum, is Prakritti.

Purusha IS en BLIJFT

‘Je bent niet je emotie, je ERVAART een emotie’

En omdat Prakritti alles is wat verandert, neemt Prakritti Purusha mee in het fysieke lichaam. Purusha is nu dan in de vorm van intelligentie, in de vorm van spirit. Het fysieke lichaam bestaat uit materie, maar nu ook uit intelligentie. Er is het bewustzijn én spirit. Maar de spirit (ofwel Purusha) is blijvend en verandert niet. Het lijkt wel te veranderen, maar dat is in feite niet¹. Wij mensen voelen dat onze geest, gedachte, ziel aan het veranderen is door de schommelingen van onze gedachten (wat gevolg is van Prakritti). Juist door Prakritti kan men o.a. denken: ‘’ik ben verdrietig’’, “ik ben onzeker’’, of “ik ben blij’’, etc. Maar je BENT niet je emotie. Je ervaart emotie.

Het gaat er dus om dat je inziet, of dat je je ervan bewust wordt dat je jezelf niet identificeert door wáár je bent geboren, welk geslacht je hebt, wat je hebt gestudeerd, wat voor beroep je hebt, of wat voor een ziekte je hebt, etc. Het is de kunst om jouw Purusha en Prakriti te kunnen ontkoppelen, te kunnen scheiden. Op deze manier is er geen interactie tussen die twee, kan er ook geen explosie in de kern zijn en dus ook geen schepping. Wat overblijft is absolute kalmte en stilte. En dat is wat we ondergaan tijdens meditatie.

Samadhi is Purusha los zien van Prakritti

‘Geen dualiteit, maar eenheid: JE BENT’

Het uiteindelijke doel van alle yoga (en dus ook van ashtanga yoga) is dus het scheiden van Purusha en Prakritti. En dus eigenlijk je bewust worden van Purusha (want onze ‘’materie’’ / lichaam / gedachten (Prakriti) kennen we wel). Als je begint met mediteren is er een onderscheid tussen de ‘’ziener’’ en ‘’diegene die gezien wordt’’. Er is dan een constante wrijving en interactie tussen de ‘’ziener’’ en ‘’diegene die gezien wordt’’. De wisselvalligheid (veranderingen in) van gedachten in je geest is het samenspel van Purusha en Prakritti, en tijdens de meditatie probeer je deze twee van elkaar los te koppelen. Uiteindelijk, wanneer je in meditatie je doel bereikt, zijn er geen schommelingen in gedachten, is er geen idee, geen objectief / subjectief bewustzijn, geen dualiteit, maar een eenheid: je BENT.