Ashtanga Yoga in Theorie

Ashtanga = Eight limbs

‘De letterlijke betekenis van Ashtanga’

Ashtanga betekent letterlijk ”acht ledematen”. Deze acht ledematen worden in de Yoga Sutra’s van Patanjali beschreven als de acht paden van yoga. Het zijn paden, ofwel manieren (of middelen) om de absolute vrijheid te bereiken. Het woord ”vrijheid” verwijst hier niet naar een vrij bestaan of een leven zonder verplichtingen. Het verwijst naar ”verlichting” (ofwel ”Samadhi” – wat het achtste pad is). In deze staat heb je een heldere zicht op alles wat bestaat.

De acht paden zijn systematisch beschreven. Over het algemeen kan je zeggen dat de paden leiden van buiten naar binnen, van de buitenwereld naar het lichaam en van je lichaam naar de geest.

De acht paden zijn:

  1. Yamas. Dit zijn richtlijnen of universele levenswaarden en -normen ten opzichte van je medemens en de buitenwereld. Maar ze hebben ook betrekking op jezelf. Uiteindelijk zijn het richtlijnen over wat je niet mag/kunt doen.
  2. Niyamas. Dit zijn de richtlijnen of waarden/normen die betrekking hebben op jouzelf. Uiteindelijk zijn dit richtlijnen over wat je wel mag/kunt doen.
  3. Asana. Het derde pad geeft richtlijnen voor de houdingen; de fysieke practice van yoga.
  4. Pranayama. Dit zijn ademhalingstechnieken. Het zijn technieken waarbij je leert je adem langer te maken, en vast te houden zowel na een inademing als na een uitademing.
  5. Pratyahara. In dit stadium probeer je jezelf terug te trekken van externe prikkels. Ofwel: je probeert hier controle te krijgen over je zintuigen. De eerste stap om steeds beter en dieper naar binnen te gaan.
  6. Dharana. Het betekent eigenlijk ”één-gerichte concentratie”. Het gaat er hierbij om dat je je gedachten volkomen vasthoudt aan één specifiek ding/object/punt. Dharana is het contact met het object.
  7. Dhyana. Als bij het vorige pad het gaat om je aandacht vast te houden bij één object, gaat het hier om de link tussen jou en dat ene object. Dhyana is de verbinding/connectie met het object.
  8. Samadhi. Het achtste en laatste pad waarbij je in een staat komt waarin je de ultieme vrijheid bereikt. Bij het vorige pad ging het om de link tussen jou en dat ene object; bij samadhi gaat het om de samenvoeging/het één worden met het object. Sommigen vertalen het als ”verlichting”, ”bevrijding”, ”bliss”. Het is de hoogste mentale staat van concentratie die een mens kan bereiken. Ik denk zelf dat dit de staat is waarin je je bewust wordt van ”Purusha”.

Het begrip ”Purusha” leg ik verderop uit in Purusha & Prakritti

Hieronder worden de acht paden iets uitvoeriger omschreven

Yamas

‘De vijf waarden en normen voor de ander maar ook voor jezelf – Zelfbeheersing’

Op het eerste gezicht lijken deze vijf yama’s gericht op de ander, de buitenwereld. Maar je kunt ze ook goed op jezelf toepassen. De vijf Yama’s zijn:

1. Ahimsa1

Geen Geweld

Dit betekent dat je geen geweld mag gebruiken. Je toont eerbied voor alle leven door geweldloos te zijn. Dit kan op drie verschillende niveaus worden toegepast, en als je er even bij stilstaat zie je dat die geweldloosheid geldt voor je houding tegenover de fysieke omgeving, de natuur en jezelf.

  • Fysisch – hier gaat het erom dat je geen fysieke strijd met iemand (of iets) aangaat, en ook niemand (of iets) schade toebrengt.
  • Psychisch – hier gaat het erom dat je ook in je denken, in je geest, los bent van geweld. Het betekent ook dat je los bent van vooroordelen.
  • Spiritueel – hier gaat het erom dat je let op je eigen bewustzijnstoestand. Je bent bereid om deze naar een hoger niveau te brengen. Alles wat dit tegenhoudt, kan worden gezien als een vorm van geweld.

2. Satya2

Waarheid

Dit betekent dat we eerlijk moeten zijn naar de ander en naar onszelf. Maar Satya betekent iets meer dan alleen geen leugens vertellen. Satya omvat het begrijpen en het accepteren van de waarheid zoals die is: over jezelf, over de wereld om je heen. We worden hierin uitgedaagd om de universele waarheid in te zien (die dus kán afwijken van je eigen waarheid). In Satya zie je de dingen zoals ze zijn, en niet hoe jij denkt dat ze zijn of hoe ze worden verwacht te zijn. Wanneer dit niveau van eerlijk zicht tot je is doorgedrongen zul je alles om je heen kunnen accepteren zoals het is – jijzelf, maar ook de wereld om je heen.

3. Asteya2

Niet stelen

Asteya heeft hier betrekking op het ‘nemen van iets wat niet van jou is’. Het gaat hier niet alleen om het stelen van iemands fiets, auto, geld of andere spullen. Het gaat eigenlijk juist om het ‘stelen’ van iemands goedheid. Dus misbruik maken van iemand door een deal te sluiten waarbij de ander wordt benadeeld, wordt ook gezien als ‘stelen’. Een ander voorbeeld is minder goed presteren op je werk, terwijl je weet dat je beter kunt, of een goed idee van je collega afpakken.

In de yoga filosofie wordt het stelen kritisch bekeken en dat vereist dan ook een sterke bewustwording van je eigen handelen/houding. Je weet immers zelf hoe je bijvoorbeeld door je eigen ontevredenheid, stress of verdriet een onaardige opmerking kunt maken naar een vriend, collega of familielid. Ook het ‘stelen’ van iemands vreugde of blijdschap wordt hiertoe gerekend.

4. Brahmacharya3

Pad/beweging naar het ultieme

Brahman betekent ”goddelijke” of ”ultieme” en charya betekent ”pad” of ”beweging”. Brahmacharya houdt in dat je je op het pad bevindt van of in beweging bent naar het goddelijke of ultieme. Er wordt gekeken naar het correct/juist omgaan met energie. Als je een (groot) doel wilt bereiken en daar zo snel mogelijk wilt komen, dan moet je goed/verstandig omgaan met je energie. Daar gaat het om bij Brahmacharya: al je energie op een juiste manier in de juiste richting sturen zodat je komt waar je wil zijn.

Alle andere activiteiten die dit pad belemmeren of vertragen moet je proberen te vermijden of zo min mogelijk doen. Door overmatig gebruik van alcohol, andere verdovende middelen, en/of extreem losbandig gedrag ‘misbruik” je jouw energie. Het is de bedoeling dat je jouw eigen energie stuurt in de juiste richting, naar belangrijke en positieve dingen in je leven waarin je steeds bewuster wordt van jezelf, van de dingen die echt téllen.

Brahmacharya wordt vaak geassocieerd met een celibatair leven, en dat is niet helemaal correct. Maar het is ook niet dat je van de ene (sexuele intieme) partner naar de andere overstapt. Binnen een huwelijk / liefdevolle relatie is (sexuele) intimiteit zeker toegestaan. Iemand die volgens het Brahmacharya principe leeft, is van nature extatisch en ervaart intimiteit niet als het afpakken van zijn/haar partners genot. En zo moet het ook zijn. Als twee mensen van elkaar houden, dan gaat het om het délen van elkaars genot, in plaats van het wegnemen van elkaars genot.

5. Aparigraha2,4

Geen hebzucht

Deze vijfde yama gaat over hebberigheid, ofwel ons verlangen om alsmaar dingen te willen bezitten. We kunnen het woord in drie stukken hakken: a – pari – graha.

  • Het stukje ”a” is het ontkennende gedeelde van het woord, betekent dus ”niet”.
  • Het tweede stukje ”pari” betekent ”vanuit alle kanten”,
  • Het laatste stukje ”graha” betekent ”het reiken naar”, ”verlangen/hunkeren”, ”hebben”.

Letterlijk betekent het ”niet-vanuit alle kanten-verlangen, wíllen hebben”. Of met andere woorden: niet meer willlen hebben/nemen dan wat nodig is. Je wordt in deze vijfde yama uitgedaagd tot ”non-attachement” (niet hechten aan). Het gaat erom dat je leert om alleen maar datgene te nemen of te hebben dat op dat moment werkelijk nodig is. En die dingen weg te doen die je niet meer nodig hebt. Dit is het tegenoverstelde van wat de huidige maatschappij ons wil doen geloven, dat het hebben van veel spullen (kleding, schoenen etc) en ook dure en luxe materie (grote huizen, dure auto’s) ons juist gelukkiger gaat maken. Aparigraha gaat juist over het tegengestelde: dat het hebben van minder spullen ons dichterbij het werkelijke brengt, dat we bewuster gaan leven en daardoor gelukkiger worden.

Maar het heeft niet alleen betrekking op materiël. Het gaat hier ook om gedragingen, patronen en vooral ook gedachten en herinneringen. Je blijven vasthouden aan het verleden, of jaloezie zijn ook vormen van ”bezit”. Je kunt dan voor jezelf nagaan waaróm je zo vasthoudt aan die gedachten en herinneringen. Aparigraha gaat er juist over dat je die dingen loslaat die niet meer dienen, zodat er weer ruimte ontstaat voor andere inzichten en kennis/bewustzijn. Bewustwording dat je tevredenheid vindt in een simpeler (sober) bestaan/leven.

Niyamas

‘De vijf waarden en normen naar je zelf toe – Relatie met jezelf’

Zoals de yamas gaan over de relatie die je hebt met de buitenwereld, zo gaan de niyamas over de relatie met jezelf. De vijf Nyamas zijn:

1. Shaucha5

Zelf – Zuivering/Reinheid

De eerste Niyama wordt vertaald als “reinheid” en “zuiverheid” van zowel lichaam als geest. En je kunt dit op allerlei vlakken toepassen. Ik leg het hier uit vanaf je omgeving, je lichaam en uiteindelijk naar je geest:

  • Het schoon en netjes houden van de omgeving waarin je leeft/woont, maar ook die waar je je yoga doet.
  • Het schoonhouden van je lichaam door je geregeld te wassen/douchen en schone kleren te dragen. Maar ook tanden poetsen, je tong schrapen en je sinuses (neusholtes) schoonspoelen met een neti pot worden door sommigen hiertoe gerekend.
  • Het van binnen reinigen van je lichaam – en dat is wat je doet door yoga-asana’s (op je mat staan) en pranayama. Door geregeld je yoga oefeningen te doen (en daardoor te gaan zweten) komen de ”giftige stoffen” uit je lichaam. Door middel van ”pranayama” zuiver je de longen, verrijk je je bloed met zuurstof, zuiver je de zenuwen.
  • Door goed en zuiver te eten houd je je lichaam ook zuiver en schoon. Voeding wordt hier gezien als het verzorgen en onderhouden van je lichaam (zoda je spirituele groei kan doorgaan). Jezelf overeten of slechte voeding tot je nemen wordt gezien als een belemmering van je spirituele groei.
  • Tenslotte het zuiver houden van je gedachten, je geest – hier wordt bedoeld dat je je gedachtes positief en eerlijk en zuiver houdt. Onzuivere gedachten zijn bijvoorbeeld haat, jaloezie, afgunst, etc. Ook de intentie waarmee je je werk doet is hier van belang: doe je je werk alleen maar om beter te zijn dan je collega’s, alleen voor een promotie, etc? Kortom: Shaucha benadrukt de puurheid in ons hart. De beste en grootste pure spirituele momenten, zijn die, waarin we kunnen handelen zonder enig spoor van innerlijke conflict.

2. Santhosa1,6

(Innerlijke) Tevredenheid

Santhosa is een spiritueel, filosofisch begrip dat staat voor de bron van de allerhoogste vreugde. (Ik vind het een prachtig concept). Het wordt vaak vertaald als ”tevredenheid”, maar het staat ook voor dankbaarheid, vreugde en blijdschap. Uiteindelijk wil je (als yogi) een toestand bereiken waarin je voortdurend in evenwicht en in stilte bent. Deze gemoedsrust is gebaseerd op tevredenheid.

Deze tevredenheid ontstaat uit een bepaalde acceptatie. Acceptatie van het leven in het algemeen, acceptatie van onszelf en datgene wat het leven ons heeft gebracht. Wanneer we tevreden zijn, zijn we gelukkig. Vanwege de kracht van tevredenheid, wordt ”gelukkig zijn” uiteindelijk een keuze, en is daarmee de sleutel naar deze Niyama.

De vraag is nu hoe je zo’n evenwichtige tevredenheid kunt krijgen als je toch een soort innerlijke teleurstelling ervaart en enorm streeft naar verandering en verbetering. De kunst is om de verandering en verbetering zelf te creëren. Laat het verleden los. Veroordeel jezelf niet omdat je niet wijzer, rijker of succesvoller bent dan op dit moment. Bevrijd je geest van alle verwachtingen. Dan zul je het leven in een veel bredere context kunnen plaatsen en de ”ups and downs” in harmonie/evenwicht kunnen ervaren. Houd in gedachte dat de filosofie van yoga inhoudt dat datgene wat je op ieder willekeurig moment hebt ook gewoon voldoende is. Als je dat eenmaal doorhebt, zal geluk een solide plek je leven inemen.

3. Tapas 1,6

Hitte – zelfdiscipline

Vanuit spiritueel en filosofische perspectief is tapas een concept voor brandende ijver en essentiële energie. Het combineert zuivering, zelf-discipline en soberheid. Ik vind het zelf geen makkelijk concept, maar voor zover ik het begrijp moet je tapas zien als een energie, die vrijkomt door bepaalde oefeningen (ik denk dat hiermee bedoeld worden pranayama en meditatie) waarmee je de lage aard kunt zuiveren en onder controle houdt. Voor de duidelijkheid: lage aard = het lichaam/materie. (In Purusha & Prakritti leg ik uit dat materie niet alleen je lichaam is, maar ook je gedachten, herinneringen etc). Het gaat hier om de zuivering (ofwel splitsing) van lichaam en bewustzijn. Tapas is dus een oefening waarmee je dit kunt bereiken. Door het fysieke lichaam te beheersen en wilskracht te ontwikkelen; wilskracht om te vasten en volgens de Yamas en Niyamas te leven. Dit zal je namelijk helpen om uiteindelijk tot deze zuivering te komen, ofwel het loskoppelen van het lichaam van het ZIJN.

Ik snap dat de bovenstaande omschrijving vrij abstract is (speciaal voor diegenen die nog niet helemaal bekend zijn met termen als Purusha en Prakritti). Daarom, om tapas beter te begrijpen en te kunnen toepassen in het dagelijks leven, zal ik het proberen uit te leggen vanuit de letterlijke betekenis. Tapas in het Sanskriet betekent letterlijk ”geproduceerd uit hitte’’. Het verwijst naar een persoonlijke inspanning of discipline die nodig is om een doel te bereiken. Anders gezegd: Tapas is hitte die wordt opgebouwd tijdens een periode van toegewijde inspanning. Tapas gaat gepaard met elke discipline die met totale overtuiging en vrolijke welwillendheid wordt aanvaard om elk soort verandering teweeg te brengen. Denk aan veranderingen die positief effect hebben op je leven, zoals gezonder leven, nieuwe gewoontes, betere concentratie, of het inslaan van een andere richting in je leven die positief effect heeft.

Tapas focust energie, creëert passie/hartstocht, verhoogt kracht en vertrouwen. Je kunt zeggen: het beoefenen van asana’s (houdingen) is een vorm van tapas voor het lichaam, en meditatie is een tapas die je geest/gedachten zuivert en focus geeft.

Ten slotte – om het nog wat duidelijker te maken – kan je zeggen dat tapas te omschrijven is met ”juiste intentie”. Tapas gaat dus gepaard met elke handeling die je doet; bijvoorbeeld zoiets sufs als het dweilen van je vloer. Pas wanneer je een actie uitvoert met volle toewijding en inspanning, wordt ze uitgevoerd met tapas.

4. Svadhyaya1,6,7

Zelf-studie / Studie van het Zelf

Svadhyaya is een samengesteld woord in het Sanskriet en bestaat uit Sva + adhyaya.

  • Sva betekent ”je bezit, je eigen, zelf, menselijk ziel”.
  • Adhyaya betekent ”een les, lezing, lectuur, hoofdstuk”.
  • Vanuit de bron ”dhai” kan adhyaya ook geïnterpreteerd worden als ”meditatie, overdenken”.

Dus svadhyaya betekent letterlijk ”je eigen zelf lezen, leren of les”, en kan geïnterpreteerd worden als ”een diepgaande, nauwkeurige studie van het Zelf”.

Terwijk ik hierboven (bij Tapas) schreef over de twee entiteiten ”materie” en ”bewustzijn”, gaat het hier bij Svadhyaya alleen over het ”bewustzijn”, ofwel ”het Zelf”. Door je eigen ”bewustzijn, zelf” te lezen, te bestuderen, kun je uiteindelijk het grotere ”Bewustzijn” ontdekken, dat aanwezig is in het gehele universum. En uiteindelijk zul je ook begrijpen hoe je eigen zelf in past, of deel uitmaakt van het grotere Bewustzijn.

Zelf-studie houdt ook in het bestuderen van je lichaam, nagaan wat de behoeftes ervan zijn en de beperkingen. Uiteindelijk kan Svadhyaya worden beoefend als een proces van zelf-reflectie door in stilte te mediteren (in een houding) over je eigen gedrag, motivatie, plannen. Rekening houdend met de situatie waarin je bent en in welk omgeving je bevindt, onderzoek je waar je jezelf bevindt op je levenspad, en in welke richting je leven ingaat. Om tenslotte te onderzoeken of wenselijke veranderingen kunnen leiden tot een meer completere ZELF.

5. Ishvara-pranidhana1

Zelf-Overgave

Ishvarapranidhana is een samengegesteld woord in het Sanskriet en bestaat uit Ishvara + Pranidhana.

  • In het oude sanskriet betekende Ishvara ”eigenaar of leider”, maar later werd dit verbreed naar ”God, de Absolute Brahman, de Ware Zelf, Onveranderlijke Realiteit”.
  • Met Pranidhana worden verschillende betekenissen aangeduid zoals: ”berusten op, focusen op, toepassen, je aandacht richten op, mediteren, bidden tot, verlangen”.

Dat is heel wat, en je zou Ishvarapranidhana kunnen omschrijven als ”je berusten op de Absolute Brahman, het ware Zelf, of God”. Met andere woorden: Ishvarapranidhana wijst erop dat je je overgeeft, vertrouwt op een Hogere Macht/Doel, in ieder geval iets wat veel groter is dan jezelf, dan alles om je heen.

Als ik deze laatste Nimaya in verband breng met de twee voorgaande, dan denk ik dat Ishvara verwezen wordt naar ”het Zelf, Bewustzijn ofwel Purusha”. (Ik leg dit begrip verderop uit). Patanjali definieert Ishvara in de Yoga Sutra als ”de Speciale Zelf” dat niet is aangetast/beïnvloed door eigen obstakels/eigen beperkingen, door eigen omstandigheden (ontstaan door iets in het verleden of door iemand anders), door eigen levenssucces, door eigen karaktertrekken.

Asana1,8

‘Houdingen’

Alhoewel yoga altijd meteen wordt geassocieerd met ”houdingen” is dit dus slechts één van de 8 paden en wel het derde. In het Sanskriet betekent asana ”gaan zitten, een zittende houding, een mediterende zit/plaats/houding”. Van oudsher wordt met Asana (lichaams)houding aangeduid; het is (nog steeds) een algemene term voor een zittende houding waarin je mediteert.

In de Yoga Sutra’s definieert Patanjali asana als een houding die ”stabiel en comfortabel” is. Volgens Patanjali is het doel van ”asana” om je rug/ruggegraat/wervelkolom zo lang mogelijk te maken en rechtop te houden, zodat energie zo makkelijk en vrij mogelijk er doorheen kan stromen tijdens het mediteren.

Tegenwoordig wordt asana gebruikt voor elke willekeurige yoga pose en in elke moderne vorm van yoga is het doel om in elke asana een stabiele en comfortabele positie te zoeken. Ook in de nieuwe yoga stijlen wordt het oorspronkelijke idee toegepast om in elke asana (dus niet alleen in een zittende pose) je ”spine” zo lang mogelijk te maken, zodat de energie door heel je rug (lichaam) kan stromen.

Het is het beste om je yoga-asana’s te doen op een lege maag zonder jezelf in elke houding te forceren. Om het effect te versterken kun je de asana’s uitoefenen in combinatie met pranayama oefeningen zoals de ”ujjayi” ademhaling (of ”kapalbhati” – ook een intense vorm van ademhalen). Ongeacht welke yoga-stijl je beoefent, het is altijd de bedoeling dat je ”asana’s” met een bewuste mindset uitvoert, als een middel om lichaam, geest en ademhalen samen te brengen.

Pranayama1,9

‘Ademhalingstechnieken’

Vanuit Sanskriet is Pranayama een samengesteld woord dat bestaat ”prana + yama”, maar ook ”Prana + ayama”.

  • Prana betekent ”vitale levenskracht”;
  • Yama betekent ”controle krijgen”;
  • Ayama betekent ”verlengen of uitbreiden”

In yoga wordt ademhaling geassocieerd met ”prana”, en dus kan ”pranayama” worden begrepen als het verlengen of uitbreiden van vitale levenskracht door middel van het (bewust) controleren van de ademhaling. Met andere woorden: pranayama is een ademhalingstechniek voor het aanspannen en manipuleren van universele energie, hier ”prana” genoemd.

In oude Indiase geschriften blijkt Pranayama al voor te komen en worden hiervan verschillende doelen beschreven. Deze ademhalingstechniek werd gebruikt voor zuivering, het bereiken van vrijheid, om je gedachten te focussen, voor het stabiel krijgen van het lichaam en als aanvulling op andere technieken, zoals het chanten van mantra’s of meditatie.

Maar Patanjali’s visie in de Yoga Sutra wordt Pranayama vooral gezien als voorbereidende ”practice”, die vereist is voor gevorderde technieken zoals ”prathyahara”, ”dharana”, dhyana”, die alle stap voor stap leiden tot ”samadhi”. Oftewel: ”pranayama” geeft de mogelijkheid tot het richten/focussen van je gedachten.

Je kan zeggen dat ”pranayama” vier fases kent, namelijk:

  1. Puraka (inademing);
  2. Anthara Kumbhaka (de bewuste pauze na inademing);
  3. Rechaka (uitademing);
  4. Bahya Kumbhaka (de bewuste pauze na uitademing).

Pratyahara10,11

‘Terugtrekken van je zintuigen’

Ik hoop dat de lengte van dit stukje uitleg je niet afschrikt. Vooral als je veel meer wilt weten over mediteren en hoe dit tot stand kan komen, is dit een belangrijk stukje aangezien het 6de, 7de en 8ste pad hiertoe leiden.

In het Sanskriet is Pratyahara te verdelen in ”Praty + ahara”.

  • Praty betekent ”wegtrekken, terugtrekken”.
  • Ahara betekent ”voeding”.

Dus samen betekent het iets als ”’jezelf wegtrekken van datgene wat de zintuigen voedt”. Maar wat wil dit nu zeggen?

Ik moet toegeven dat ik dit concept niet altijd goed heb begrepen, aangezien ik altijd heb gedacht (zoals heel veel andere teksten je doen geloven) dat ‘Pratyahara’ een bepaalde techniek is die je kunt leren en oefenen, een techniek om je zintuigen zo te trainen dat ze niet meer reageren op dingen waarvoor ze zijn bedoeld omdat je focust, of helemaal in gaat op maar één ding/object/situatie, etc. Maar zo simpel is het niet (wat me pas duidelijk is geworden door de woorden van Desikachar en Roach & McNally – en dat pas na een paar keer lezen). Wat heel belangrijk is: Pratyahara gebeurt gewoon vanzelf – wij kunnen er niet voor zorgen dát het gebeurt, we kunnen slechts de manieren/middelen oefenen waardoor we de voorwaarden scheppen dat het kán gebeuren. Het laatste is in mijn ogen heel belangrijk.

Je vraagt je nu misschien af: ”Wanneer ervaren we dan Pratyahara?” Heel simpel gezegd: we zijn in ”pratyahara” als we zo gefocust zijn op een bepaalde handeling dat alle dingen die op dat moment om ons heen gebeuren helemaal aan ons voorbij gaan. Met andere woorden: alle andere dingen worden niet meer geregistreerd door onze zintuigen, omdat wijzelf op dat moment helemaal gericht zijn op dat ene ding waarmee we bezig zijn (bijvoorbeeld: het luisteren naar een prachtig muziekstuk, het lezen van een spannend boek, het kijken van een inspirerende film, of in een boeiend gesprek zijn met een goede vriend). Zoals je weet, nemen onze ogen vormen en bewegingen waar, onze oren geluiden, en onze neus geuren. Maar op zulke gefocuste momenten hebben onze zintuigen zichzelf ”teruggetrokken” en wordt er niets anders meer waargenomen, dan alleen dát waar we mee bezig zijn. Dát is pratyahara.

In normale omstandigheden is het zo dat we reageren op onze zintuigen (wat we zien, horen, etc), en niet dat ”wijzelf” vertellen wat onze zintuigen moeten doen. Dit laatste is wel het geval in ”pratyahara”. Een voorbeeld: als je op een groot drukke plein een vriend proberen te zoeken. Je loopt tussen zoveel mensen, je probeert jezelf tussen alle hectiek door te wringen, maar omdat je je zintuigen zo stuurt naar kenmerken van je vriend, zul je het lawaai om je heen je niet opvallen, zul je de andere mensen niet precies waarnemen, ofwel al het andere zal niet in detail worden geregistreerd door je zintuigen, puur omdat jij je zintuigen (simpelweg) ”zegt” waar ze naar toe moeten gaan.

In de voorbeelden hierboven zijn we in ”actie”, gericht bezig met een handeling zodat onze zintuigen de rest niet meer waarnemen. Op deze manier is het principe van ”pratyahara” makkelijk uit te leggen. Maar uiteindelijk, zoals Patanjali bedoelt in de Yoga Sutra, zijn we pas écht in ”pratyahara” als we aan het mediteren zijn. Ik hoop dat je snapt dat het dan net ietsjes moeilijker is om je ”zintuigen te laten terugtrekken” of ”je zintuigen een specifieke opdracht te geven voor een bepaalde tijd” terwijl je gewoon maar ”zit”. Tenminste, elke keer als ik begin met (een poging tot) mediteren, gaan mijn gedachten alle kanten uit. Ik vind het nog steeds erg moeilijk om ”al het andere” uit te kunnen zetten, of mijn zintuigen te sturen naar alleen dát ding, en ook te zorgen dat ze daar blijven.

Er is nog iets anders van essentieel belang. Zoals ik in de voorgaande alinea aangeef is ”prathayara” een staat waarin we (moeten) zijn als we echt in meditatie zitten. Met andere woorden: ”pratyahara is hetd resultaat wanneer we in een staat zijn van ”dharana”, ”dhyana”, of ”samadhi”. In de Yoga Sutra’s wordt ”pratyahara” wel als eerste van deze begrippen vermeld (als 5de stap), maar niet omdat het eerder tot stand komt, maar wel omdat het te maken heeft met de zintuigen en niet met je geest. En daarom is ”pratyahara” meer naar buiten gericht (externer) dan ”dharana”. Je kunt dus niet zeggen dat je eerst een half uur asana’s gaat beoefenen, dan pratyahara voor een half uur, en dan dharana voor een uur. Het proces werkt niet op deze manier. Je kunt niet zeggen ”ik ga nu dhyana beoefenen”, of ”ik ben nu aan het mediteren”. Het zijn concepten die je niet ”doet”, maar het zijn concepten die simpelweg gebeuren of tot stand komen als aan de voorwaarden voldaan is.

Dharana10,12

‘Vasthouden van één enkel object – het contact’

In het woord Dharana komt ”Dhṛ” voor dat letterlijk ”vasthouden” betekent. Wat je vasthoudt in Dharana is je volkomen aandacht/concentratie die gericht is op één plaats, object, of een idee. Als je in een toestand van echte dharana verkeert, dan zul je je niet meer bewust zijn van je lichaam (en alles wat je lichaam dan voelt), en zullen ook al jouw onrustige gedachten stoppen; je bent dan nu in staat om de focus te houden op het meditatie-object zonder enige afleiding.

Anders gezegd: wat er in dharana gebeurt is, dat we condities voor de geest/gedachten creëren om aandacht te focussen in één richting. De juiste condities kunnen bijvoorbeeld ontstaan door diepe beschouwingen/overdenkingen en reflectie. Hierdoor zal de focus op dit ene punt (waar we voor hebben gekozen) intenser worden. We moedigen dan één specifieke acitiveit van onze gedachten aan, en hoe intenser deze wordt, hoe meer de activiteiten van onze andere gedachten zullen wegvallen.

Kortom: Dharana is de conditie waarin onze geest/gedachte focust en concentreert op exclusief één enkel punt. Dit punt kan dus van alles zijn, maar het is altijd één enkel object. Dharana is dan maar één stap verwijderd van dhyana, verdieping of meditatie

Dhyana1,10,13

‘De link tussen jou en dat ene object – de verbinding/connectie’

In het Sanskriet betekent Dhyana ”verdieping, beschouwing, reflectie” en ”diepgaande, abstracte meditatie”. Maar wat wil dit nu precies zeggen? Wat is dhyana nu precies in relatie tot dharana? Ik stelde mezelf deze vragen vooral ook omdat je op internet kunt lezen dat dharana inderdaad het vasthouden van de aandacht op één object/plaats/idee is, terwijl dhyana wordt uitgelegd als het één worden met dat object, ofwel de samenvoeging van de gedachte/jezelf met dat object. Maar Desikacher beschrijft dit begrip toch net iets anders. Ik moet eerlijk bekennen dat ik me meer kan vinden in zijn uitleg (aangezien vele sites Samadhi ook beschrijven/definiëren als het één worden, en ik hierdoor niet het verschil zag tussen dhyana en samadhi).

Tijdens Dharana gaat de gedachte/de geest in één richting (naar een bepaald object) zoals een klein kalm riviertje – niets anders gebeurt er. In Dhyana zul je betrokken worden bij dat ene specifieke object, ofwel: dhyana is dus de vaardigheid om je te kunnen samenvoegen met dat bepaalde object waar je je op concenteert. In dhyana is er een link tussen het zelf en het object tot stand gekomen. Met andere woorden: je neemt een bepaalde object waar en tegelijkertijd zul je er continu mee communiceren. Dharana moet éérst plaatsvinden, voordat er dhyana in werking kan treden; want je gedachten moeten eerst kunnen focussen op een bepaald object (contact maken) voordat er een verbinding kan ontstaan (connectie). Dus dharana is het contact, en dhyana is de connectie.

Samadhi10,14,15,16

‘Samenbrengen / samenvoegen – het één worden’

Samadhi betekent ”een staat van eenheid”, ”totale absorptie”, ”het samenbrengen”, ”de samenvoeging/samensmelting”, ”zelf-verzameldheid”. In de Hindoeïsme en Bhoeddhisme is samadhi de allerhoogste staat van concentratie die iemand kan bereiken terwijl hij/zij nog steeds is verbonden met het lichaam (ofwel nog verbonden met materie), waarmee hij/zij verenigd wordt met de hoogste realiteit (ofwel ook verbonden met alles wat niet-materie is).

Maar wat wil dit nu precies zeggen? In mijn ogen legt Desikacher het heel mooi uit. In dhyana gaat het om de verbinding tussen jou en dat ene specifieke object (waar je je in dharana op concentreert). Deze verbinding wordt steeds sterker en sterker, en uiteindelijk (in Samadhi) is er niets meer wat tussen jou en het object kan komen, er is niets wat jou afzondert van het object; in plaats daarvan ”smelt” je met het object en word je één met het object. In deze toestand, in Samadhi, verdwijnt compleet je identiteit – je naam, beroep, familie geschiedenis, je rijkdom, je lichamelijke toestand, je verdriet, je blijdschap, etc. Op het moment van Samadhi bestaat niets meer van dat alles. Je bent compleet los van elk geschiedenis die je hebt gehad, van elk emotie die je hebt gehad en hebt. Maar het gaat nog verder.

Samadhi is ook het overstijgen van het lichaam (materie). Het is een staat van non-dualiteit, het één worden met alles en iedereen, het zich realiseren en het totaal begrijpen van het Absolute (dat wat er altijd is geweest, is, en altijd zal blijven). Patanjali beschrijft verschillende stadia van Samadhi. Door één van deze stadium zal je de wereld helemaal begrijpen en zien zoals die is, op een manier dat je er niet meer door wordt beïnvloed. Maar je bent zelf wel in staat om het te beïnvloeden. Je wordt dan niet meer geraakt door de buitenwereld, en zult de last niet meer op je schouders dragen. Externe factoren zullen geen invloed meer op je hebben, terwijl je de externe wereld maar al te goed begrijpt.

Dit alles gebeurt omdat je je ervan bewust wordt en begrijpt wat je wel bent en wat je niet bent. Je wordt bewust van Purusha (het Absolute/Bewustzijn) en Prakritti (materie). Door de bewustwording van Purusha zie en begrijp je de externe wereld (Prakritti) simpelweg zoals die is. En deze bewustwording wordt beschreven als ”verlichting/vrijheid”.

In Purusha & Prakritti kun je meer lezen over deze twee begrippen.

Bronnen

  1. Wikipedia
  2. https://www.arhantayoga.org/blog/how-to-practice-the-yamas/
  3. https://isha.sadhguru.org/us/en/wisdom/article/brahmacharya-meaning-significance
  4. https://www.artofliving.org/us-en/yoga/beginners/aparigraha-yamas-non-accumulation
  5. https://yogawithamey.com/saucha.html
  6. https://yogainternational.com/article/view/yoga-philosophy-basics-the-5-niyamas/
  7. https://www.yogapedia.com/definition/5364/svadhyaya
  8. https://www.yogapedia.com/definition/4951/asana
  9. https://www.yogapedia.com/definition/4990/pranayama
  10. Desikachar, T. K. V. (1995). The Heart of Yoga: Developing A Personal Practice. Inner Traditions International.
  11. Roach, G. M & McNally, C. (2010). Over de werking van Yoga: Een verhaal van wijsheid. Uitgeverij Petiet, Barchem (NL).
  12. https://www.ananda.org/yogapedia/dharana/
  13. https://www.ananda.org/yogapedia/dhyana/
  14. https://www.ananda.org/yogapedia/samadhi/
  15. https://www.britannica.com/topic/samadhi-Indian-philosophy
  16. https://savy-international.com/meditation/samadhi/